Relaties zijn steeds een fijn compromis tussen onze biologische predestinatie, ons sociaal verwachtingspatroon en achtergrond. De praktische houding bestaat er in dat je je bewust bent van de beide aspecten en een compromis vind dat leefbaar is voor jezelf en je partner(s); een relatie kan je completer maken, maar als je die te hard nodig hebt maak je jezelf terug “minder compleet”. Je “verliezen in de “andere” is letterlijk ook jezelf verliezen”. Ideaalbeelden en te lange checklisten maken het jezelf onmogelijk.

De “gespecialiseerde” bladen staan er bol van : “relatieperikelen”; in sociale ontmoetingen met vrienden staat  het bespreken van de “relaties” van de kennissen samen met het onderwerp geld altijd in de top drie. Het houdt ons dus allemaal constant bezig. Ok ik geef het toe : in periodes van zwakte lees ik al eens “Dag Allemaal” en zelfs “Libelle” of “Flair”. Mijn excuus hiervoor is : ik doe het om voeling te houden met de “weke onderbuik” van de maatschappij, om dezelfde reden zal je me ook één keer per week met Het Laatste Nieuws kunnen betrappen. Ik wil blijven begrijpen wat het deel van de bevolking dat zelden of nooit geplaagd wordt door intellectuele overpeinzingen bezig houdt. Met stijgende verbazing blijf ik dan ook lezen dat die of die bekende persoon, BV of bekend tout court nu echt wel de ware gevonden heeft, eventjes vergetende dat ze dat ook al vonden bij de vorige vijf tot vijftien relaties. Nu kan het ook aan de mensen liggen die die boekjes volschrijven en zich journalist wanen; maar dat is het niet, want hetzelfde fenomeen herken ik bij zelfs de meest intelligente onder mijn kennissen en vrienden : ofwel hebben ze de ware gevonden en is de klik overweldigend, ofwel zijn ze er naar op zoek. Ik verdeel mijn tijd graag gelijkwaardig tussen de twee groepen, ze zijn in mijn omgeving ongeveer even talrijk.

Fenomeen : grote steden kennen een groeiend aantal “singles” tot meer dan 50%; moeten we het ideaal “met z’n tweeën”-beeld dan toch bijsturen? Of zijn andere relatievormen in opgang.

Verder overloop ik obstakels en opportuniteiten om het geheel te begrijpen en tot een conclusie te komen.

3.1. Het sociaal predicaat versus het sociologisch dilemma

“Relaties” het blijft een fantastische bron van misverstanden :). Het begint al fout bij de setting : “de monogame relatie uit liefde” die  de officiële norm is in de meeste van onze Westerse maatschappijen. De basis : vrouw en man worden verliefd op mekaar wat vervolgens overvloeit in levenslange liefdevolle relatie waarbij overspel noch bedrog aan de orde zijn, ze kweken wat kinderen samen, die vervolgens het sprookje nog wat verder zetten. Voor de goede orde : het kan dus ook van toepassing zijn op man-man en vrouw-vrouw, wat trouwens helpt om een aantal van mijn beweringen te ondersteunen. Het eerste probleem treedt al op bij het verschil in perspectief, om te beginnen : mannen zitten behoorlijk slecht in mekaar, we kunnen hen dat niet aanwrijven, het is een genetische fout waardoor het begrip seks een veel te dominante plaats inneemt in hun hersenen die natuurlijk in een rechtstreekse verbinding staan met hun jongeheer. Mannen (of het gros ervan toch) zijn niet alleen per definitie promiscue, ze combineren dat ook nog eens een behoorlijke dosis jaloersheid over de vrouw of vriendin die ze de hunne plegen te noemen. Die houding is bovendien volkomen biologisch te verklaren : enerzijds is een man geprogrammeerd om zijn sperma maximaal te verspreiden, wat betekent dat hij graag bereid is tot seks met elke vrouw die even aan zijn seksuele voorkeur voldoet; valt de sociale controle weg dan maakt het ook niet meer uit of die vrouw knap is of niet, zoals gezegd de man kan er niet aan doen, in Christelijke termen : het is de erfzonde, in biologische : het ligt aan zijn Y chromosoom. Door het verspreiden van zijn sperma bij zoveel mogelijk partners verhoogt hij namelijk zijn kansen op succesvolle nakomelingen en met andere woorden het verderzetten van zijn genetisch materiaal. Als je deze basis in twijfel wil trekken overweeg dan even volgende vaststellingen : in de VS kan je een bureau inhuren dat niet onaardige vrouwen inzet om na te gaan of uw man vreemd zou gaan of niet, bvb. als je weet dat ze in de lobby van een hotel moeten wachten of zonder controle in een bar zijn : meer dan 90% gaat overstag, de andere hebben het waarschijnlijk door dat het niet klopt dat zoveel vrouwelijke interesse hen overkomt :), 1 à 2 % zal het echt gewoon wellicht niet doen. Voor de dames : uiteraard behoort het exemplaar dat u thuis zitten heeft tot die laatste 2% :). Hoogst vermakelijk is het boek van Tom Wolfe over de basketball scene (I am Charlotte Simmons), basketballers combineren de 2 ultieme zaken die vrouwen in een seks-partner zoeken : een lichaam als een tempel en verschrikkelijk begeerd worden door al haar soortgenoten. De meisjes schuiven gewoon aan na de matches en op de feestjes om zo’n exemplaar in bed te krijgen, en waarom gaan die gasten er op in : omdat ze de kans krijgen in tegenstelling tot hun minder fortuinlijke exemplaren : de man in de straat, de man met de pet, die moet smeken om de minste vrouwelijke aandacht, hebben zij de vrouwen gewoon voor het nemen; de “gewone” man zou dat ook doen, hij heeft er alleen de kansen niet toe. Nu zou ik bovenstaande wel willen relativeren met het feit dat topsporters wellicht over een hogere dosis testosteron beschikken, maar wat dan met rocksterren en andere beroemdheden die soms het spiervolume van uitgehongerde kat hebben? :). Ik kan bezig blijven met voorbeelden, toch zullen enerzijds in (zeker gemengde) groep mannen steeds beweren dat zij zich niet zouden laten vangen en geloven vrouwen dat er mannen genoeg bestaan die van nature uit monogaam zijn : NOT dus. Het is een sprookje. Waarom zijn wellicht de helft van de mannen dan toch heel lang monogaam; ten eerste voor de reden die ik reeds aangaf : ze hebben nooit de kans gehad om het te doen en te tweede, de reden waar ik op het einde van dit punt toe kom : sociale normgeving en controle werkt wel degelijk en weerhoudt veel mannen om “over de schreef” te gaan. Laat me nog één punt aanhalen die het gruwelijkste van de “genetische fout” demonstreert : massale verkrachtingen in oorlogssituaties; als alle sociale controle is weggevallen, als de normgeving totaal niet meer in zicht is, schiet er niet veel meer over van het ideale scenario dat ik hierboven schetste, dan wacht een man niet op een kans of instemming, hij neemt het gewoon. Ik koop natuurlijk ook het element dat seks hier niet het enige is dat speelt, dat macht en overheersing meespelen : maar ook die factoren spelen in hun sociaal aanvaarde vorm mee in relatievorming.

Zoals gesteld : “normgeving en sociale controle” maken dat een redelijk deel van de mannen tot een aannemelijke (zoals die voorgeschreven wordt volgens onze huidige normen) vorm van een relatie in staat zijn.

Zijn vrouwen dan minder promiscue van nature : inderdaad! Mocht het niet zo zijn dan was de ganse wereldbevolking gedecimeerd door de eerste AIDS epidemie.

Hier maak ik een gevoelige tussenopmerking : homoseksuele mannen leiden doorgaans een promiscuer leven dan heteroseksuele voor de enige reden dat hun tegenspelers ook mannen zijn met dezelfde “genetische fout”. Interessant is daarbij dat onze hersenen ons gedrag blijkbaar niet bijsturen als er geen kans is om onze genen daadwerkelijk door te geven.

Versta goed de nuance : ik heb niet gezegd dat homoseksuele mannen promiscuer zijn, neen, ze verschillen daarbij waarschijnlijk geen gram van hun heteroseksuele soortgenoten, ze hebben alleen veel meer kans tot snelle seks omdat hun potentiële partners net als zijzelf functioneren.

Bovenstaande houdt geen enkel waarde-oordeel in, voor de moraalridders (de slecht opgeleide dan) onder jullie die hier homo-bashing in zien : dit is het niet, ik oordeel niet, constateer gewoon een feitelijke situatie en ik zeg daarenboven er terug niet bij dat het opgaat voor alle homo’s; ook bij daar leeft het maatschappelijk “twee-zijn” ideaal. Maatschappijen die het homohuwelijk aanvaard hebben zijn mijns inziens dan trouwens moreel superieur omdat ze hun recht op een quasi algemeen erkend ideaal openstellen voor iedereen.

3.2. Is het huwelijk uit liefde een illusie? Zijn gearangeerde huwelijken slechter?

- “Uit liefde” is een begrip dat meer dan één lading dekt;

- “Gearrangeerd” : De meeste huwelijken kennen een zekere mate van “gearrangeerdheid”;

Twee jaar terug was ik in Indië, we hadden een gids Sanjay, een beer van een vent, 26 jaar, hij sprak daarenboven nog Nederlands ook. Sanjay vertelde me dat hij gescheiden was, zijn eerste vrouw had hij zelf gekozen, hij had niet naar zijn ouders geluisterd maar dat was dus niet goed afgelopen. Hij zal zeker opnieuw trouwen maar nu wel het advies van zijn ouders volgen, of met andere woorden, zijn huwelijk laten arrangeren.

Klinkt als de ver van ons bed show? Of toch weer niet? In onze contreien kiezen we toch onze eigen partner?

Een andere insteek : in Rusland en het voormalige Oostblok hadden koppels die gewoonte om heel jong te trouwen, zo rond hun twintigste; de partners kiezen er mekaar vrij; de echtscheidingen liggen er op de helft van het aantal huwelijken.

Ook in Vlaanderen zijn er vandaag ongeveer half zoveel scheidingen als huwelijken, wat niet wil zelf dat de hetlft van de huwelijken spaak loopt, want de scheidingen komen uit de periode dat er nog meer trouwers waren. Op dertig jaar tijd is het aantal scheidingen hier vervijfvoudigd en het aantal huwelijken gehalveerd.

Het eerste misverstand is natuurlijk het verschil tussen liefde en verliefdheid, maar dat kennen we allemaal; verliefdheid is een (zeer) tijdelijke toestand en zelden een voldoende basis voor een langdurige relatie. Wat we dan liefde heten is meer een amalgaam van gevoelens en daden dan eenduidig concept, het is zeker niet louter emotioneel er komt ook wat rationaliteit bij kijken. Iemand missen als zij/hij er niet is gecombineerd met respect; iemand ten volle waarderen voor hoe hij/zij is …

Liefde is een voorwaarde voor een lange termijn relatie maar dan in de vorm die ik omschrijf : de combinatie van emotie en ratio.

“Opposits attract” is maar heel gedeeltelijk waar; wat wel kan kloppen is : mekaar aanvullen; maar dan enkel als er genoeg gemeenschappelijke basis is.

Hier komt ik terug op het “arrangeren” van huwelijken of relaties; kijk gewoon om je heen en je zal zien dat heel veel geslaagde relaties bestaan uit mensen die een vergelijkbare achtergrond hebben, waardoor de kans dat de waardepatronen gedeeld worden groter is. Het hoeft stellig niet zo altijd te zijn, maar als het niet zo is zal de weg met nog meer obstakels bezaaid zijn. Soms vormen net die obstakels natuurlijk ook de lijm voor een relatie, wat me niet het ideale uitganspunt lijkt; wie kent er geen verhaal van koppels waar één of beide ouderparen heel sterk tegen de relatie waren wegens het verschil in achtergrond of waarden. Hoe verder de achtergronden uit mekaar liggen hoe duidelijker het wordt. Verschil in religieuze omgeving is een heel typisch voorbeeld; meestal wordt van één van de partijen geëist dat hij/zij zich bekent tot de godsdienst van de andere; die waar die het meest invloed heeft. Gezinnen waar het confessionele een heel zware invloed heeft, of het nu Joods, Islam of Christelijk is, zullen meestal heel zwaar gekant zijn tegen een relatie/huwelijk van hun kinderen met iemand met een ander of zonder geloof; zonder bekering heeft dit zelfs dikwijls tot gevolg dat het kind uit de familie en gemeenschap gestoten wordt; dit is zeker niet het alleenrecht van sektes.

Geloof en ras of de combinatie ervan zijn wellicht de meest in het oog springende voorbeelden van hoe onze omgeving mee een relatie arrangeert of in de “juiste” richting stuurt. Verschil in ras zal wellicht veel minder of zelfs geen obstakel vormen als er geen of verwaarloosbaar geloofsverschil is. Het verschil in gebruiken tussen gemeenschappen kan op zich immens groot zijn; stel maar een Massai man met een blanke ongelovige vrouw; één van beide zal zich moeten aanpassen; een blank meisje die een moslim man wil huwen zal zich moeten bekeren en zich volledig aanpassen aan de gebruiken van de gemeenschap.

Laat mij hier één ding duidelijk stellen : ik heb geen enkel oordeel over gemeenschapsoverschrijdende relaties, voor mij is alles ok als beiden het aanvaarden en niet grenzeloos naïef zijn dat de “liefde” alles zal overwinnen; het zal dikwijls betekenen voor één van beide partijen om minstens op een verdere afstand te leven van zijn/haar vroeger familiale omgeving.

Bovenstaande voorbeelden zijn relatief extreem in de zin dat de gemeenschappen van de partners heel ver uit mekaar liggen in gebruiken en waarden. Verschillen treden echter ook op in relaties waar partners uit sterk verschillende beroepsgroepen, welvaartsklassen komen; de overbrugging van obstakels zal wellicht minder groot zijn dan in de hoger beschreven voorbeelden, maar ze zal er nog steeds zijn.

Zo zullen partners die beiden uit het ambtenarenmilieu, middenstander-zelfstandigen, ondernemersfamilies; arbeidersmilieu; minder start-problemen hebben dan als ze uit verschillende groepen komen; er zijn gebruiken die gewoon eigen zijn die groepen. Middenstanders kennen bijvoorbeeld dikwijls geen of een sterk verkort weekend, doen om het even plastisch uit te drukken “niet altijd hun schort af” als ze aan tafel komen. Als de partner dan uit een gestructureerd nine-to five omgeving komt vergt dat dikwijls serieuze aanpassingen, zij het bijvoorbeeld in de houding met betrekking tot de beschikbaarheid van de partner, bijvoorbeeld bij de komst en de opvoeding van een kind.

Gezinnen met een sterk politieke overtuiging zullen hun kinderen ook eerder naar de “gelijkgezinden”; de toekomstige partners hebben sowieso meer kans om mekaar te ontmoeten; ze verkeren in de zelfde kringen en hebben meer kans om mekaar te ontmoeten op events van hun strekking. Dezelfde politieke achtergrond hebben maakt de gesprekken thuis ook minder moeilijk; laat mij een uit het leven gegrepen voorbeeld nemen : bij een koppel waar beide partners heel sterk syndicaal actief waren, gaat één van de partners weg omdat de ander HR verantwoordelijke werd en met andere woorden “naar de vijand over liep :)”.

Bij grote verschillen in welvaartsachtergrond zal er meestal een zekere argwaan zijn tegenover de partner van “de mindere” klasse; is het geen “goudzoeker”, “komt die niet profiteren?”. De vrees bij de minder vermogende familie zal daartegenover zijn : “de onze zal daar niets te zeggen hebben”.

Natuurlijk kunnen koppels met een (sterk) verschillende achtergrond ook tot een grote verrijking zorgen als ze alle obstakels hebben overwonnen; maar vergeet het “idyllische” ervan, het vergt heel veel begrip en aanpassing van beide kanten en het wegzetten van (voor-) oordelen.

Vergeet niet dat argwaan ten opzichte van de familie van de partner altijd in milde of sterke mate zal meespelen; in Nederland verwijst men niet voor niets naar “koude kant” om naar de schoonfamilie te verwijzen.

Op subtiele en min der subtiele wijze wordt de relatie-vorming dus toch steeds mee “gearrangeerd” door de familie en de gemeenschap waaruit men komt; daaraan ontsnappen is niet evident; de vraag is of het noodzakelijk is. Persoonlijk denk ik dat de juiste balans vinden tussen een deel blijven van de gemeenschap waarin je bent opgegroeid maar er toch voldoende emotionele en rationele afstand van nemen je sterker maakt als partner in een relatie.

Bovenstaande helpt misschien mee bewijzen dat flagrant “gearrangeerde” huwelijken dikwijls werken; daarbij wordt expliciet rekening gehouden met alle gevoeligheden en gebruiken die in een gemeenschap leven en dis de gelijke achtergrond op zich een feit. Geregelde huwelijken op zijn Afghaans, waar een meisje dikwijls als kind al “verkocht” zijn horribel; maar dit is een extreme vorm, in andere landen en gemeenschappen hebben de partners wel degelijk inspraak; maar de familie beslist mee op een formele wijze.

Ik vind formeel geregelde huwelijken of relaties maar niets, maar wees niet naïef : de meesten onder ons ontsnappen niet aan de “impliciete” vorm van arrangement in een relatie.

Als er één voordeel is van relaties die starten op latere leeftijd – nadat je 30 of 35 geworden bent zal je wellicht veel minder druk van je familie ondervinden of aanvaarden en dus je eigen keuze maken; maar je achtergrond zal blijven meespelen.

3.3. “De Ware” bestaat niet.

Uit bovenstaande mag al blijken dat ik absoluut niet geloof in de enige of ene grote ware; integendeel meestal zijn er een veelheid aan “waren” die in aanmerking komen om een goede partner te zijn.

 

Commentaar van Caroline Van Burm :”Een mens moet ergens onderweg ook leren dat hij of zij in de eerste plaats zelf verantwoordelijk is voor ” geluk “, ik erger me te pletter aan leeftijdsgenoten, nog steeds op zoek naar de partner die hen eindelijk gelukkig gaat maken. Alleen zijn mag niet ongelukkig maken; met twee zijn kan het hooguit aangenamer maken.” Volkomen akkoord.

Vragen :

1. Wat hebben beroemde mannen toch met het overnemen van mekaars vrouwen? Mick Jagger die Bryan Ferry zijn vrouw afsnoept; Richard Burton die James Hunt zijn vrouw overneemt, de vrouw van Niki Lauda was de vriendin van Cürd Jurgens toen ze hem leerde kennen …

 

Wordt vervolgd en alle commentaar is welkom.